Virgil's 4th Eclogue, presented in prose to aid comprehension

P. VERGILI MARONIS ECLOGA QVARTA

IN PROSA POSITA

 

Sicelides Musae, paulo maiora canamus. non omnis iuvant arbusta humilesque myricae; si canimus silvas, sint silvae dignae consule. iam venit ultima aetas carminis Cumaei; nascitur ordo magnus saeclorum ab integro. iam redit Virgo et redeunt regna Saturnia, iam nova progenies demittitur caelo alto. tu, puero modo nascenti, quo [gens] ferrea primum desinet, ac toto mundo surget gens aurea, casta Lucina, fave; iam regnat Apollo tuus.

Te Pollio, teque consule, adeo inibit hoc decus aevi, et incipient menses magni procedere; te duce, si qua manent vestigia sceleris nostri, inrita solvent terras [ex] formidine perpetua. ille deum vitam accipiet divisque videbit permixtos heroas et illis ipse videbitur, pacatumque [ex] virtutibus patriis orbem reget.

At tibi, puer, fundet prima munuscula [ex] nullo cultu tellus errantis hederas passim, baccare mixtaque colocasia cum acantho ridenti. ubera capellae ipsae distenta referent lacte [ad] domum, nec armenta metuent magnos leones; cunabula ipsa fundent tibi blandos flores. occidet et serpens et occidet fallax herba veneni; amomum Assyrium nascetur vulgo. At simul iam poteris legere laudes heroum et facta parentis et cognoscere quae sit virtus, paulatim flavescet campus molli arista, incultisque sentibus pendebit uva rubens et quercus durae sudabunt roscida mella.

Pauca tamen vestigia fraudis priscae suberunt, quae temptare Thetin [cum] ratibus, quae cingere oppida [cum] muris, quae iubeant telluri infindere sulcos.  Tum alter Tiphys erit, et altera Argo quae vehat heroas delectos; erunt etiam altera bella atque ad Troiam mittetur iterum magnus Achilles. Hinc, ubi iam firmata aetas virum te fecerit, cedet et vector ipse mari, nec nautica pinus mutabit merces; omnia tellus omnis feret. humus non patietur rastros, vinea non [patietur] falcem,  quoque arator robustus iam solvet iuga tauris; nec lana discet mentiri varios colores, sed aries ipse in pratis mutabit vellera [sua], iam suave murice rubenti, iam luto croceo, sandyx sua sponte vestiet agnos pascentis.              

«Talia saecla currite», dixerunt suis fusis, Parcae concordes [in] numine stabili fatorum. O adgredere magnos honores — iam aderit tempus—, cara suboles deum [deorum], magnum incrementum Iovis! aspice mundum nutantem pondere [cum] convexo [suo], terrasque tractusque maris, caelumque profundum; aspice, ut laetantur omnia saeclo venturo. O maneat mihi tum, pars ultima vitae longae, et sat [satis] spiritus quantum erit dicere tua facta: non me vincat carminibus nec Thracius Orpheus nec Linus, quamvis mater [adsit] huic atque pater adsit huic, Calliopea Orphei, formosus Apollo, Lino. Si Pan etiam, Arcadia iudice, mecum certet, Pan etiam Arcadia iudice, dicat se victum.

Incipe, parve puer, cognoscere matrem [tuam] [cum] risu; matri [tuae] tulerunt fastidia [post partum suum] decem menses longa. incipe, parve puer: cui non risere [riserunt] [ad] parentes [suos], nec deus [dignatus est] hunc mensa [ei], nec dea [in] cubili dignata est [ei].

 

 

 

 

Textus originalis

«Sicelides Musae, paulo maiora canamus.

non omnis arbusta iuvant humilesque myricae;

si canimus silvas, silvae sint consule dignae.

 

Ultima Cumaei venit iam carminis aetas;

magnus ab integro saeclorum nascitur ordo.               5

iam redit et Virgo, redeunt Saturnia regna,

iam nova progenies caelo demittitur alto.

tu modo nascenti puero, quo ferrea primum

desinet ac toto surget gens aurea mundo,

casta fave Lucina; tuus iam regnat Apollo.               10

 

Teque adeo decus hoc aevi, te consule, inibit,

Pollio, et incipient magni procedere menses;

te duce, si qua manent sceleris vestigia nostri,

inrita perpetua solvent formidine terras.

ille deum vitam accipiet divisque videbit               15

permixtos heroas et ipse videbitur illis

pacatumque reget patriis virtutibus orbem.

 

At tibi prima, puer, nullo munuscula cultu

errantis hederas passim cum baccare tellus

mixtaque ridenti colocasia fundet acantho.               20

ipsae lacte domum referent distenta capellae

ubera nec magnos metuent armenta leones;

ipsa tibi blandos fundent cunabula flores.

occidet et serpens et fallax herba veneni

occidet; Assyrium vulgo nascetur amomum.               25

 

At simul heroum laudes et facta parentis

iam legere et quae sit poteris cognoscere virtus,

molli paulatim flavescet campus arista

incultisque rubens pendebit sentibus uva

et durae quercus sudabunt roscida mella.               30

 

Pauca tamen suberunt priscae vestigia fraudis,

quae temptare Thetin ratibus, quae cingere muris

oppida, quae iubeant telluri infindere sulcos.

alter erit tum Tiphys et altera quae vehat Argo

delectos heroas; erunt etiam altera bella               35

atque iterum ad Troiam magnus mittetur Achilles.

 

Hinc, ubi iam firmata virum te fecerit aetas,

cedet et ipse mari vector nec nautica pinus

mutabit merces; omnis feret omnia tellus.

non rastros patietur humus, non vinea falcem,               40

robustus quoque iam tauris iuga solvet arator;

nec varios discet mentiri lana colores,

ipse sed in pratis aries iam suave rubenti

murice, iam croceo mutabit vellera luto,

sponte sua sandyx pascentis vestiet agnos.               45

 

'Talia saecla' suis dixerunt 'currite' fusis

concordes stabili fatorum numine Parcae.

 

Adgredere o magnos—aderit iam tempus—honores,

cara deum suboles, magnum Iovis incrementum.

aspice convexo nutantem pondere mundum,               50

terrasque tractusque maris caelumque profundum;

aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo.

 

O mihi tum longae maneat pars ultima vitae,

spiritus et quantum sat erit tua dicere facta:

non me carminibus vincat nec Thracius Orpheus               55

nec Linus, huic mater quamvis atque huic pater adsit,

Orphei Calliopea, Lino formosus Apollo.

Pan etiam, Arcadia mecum si iudice certet,

Pan etiam Arcadia dicat se iudice victum.

 

Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem;               60

matri longa decem tulerunt fastidia menses.

incipe, parve puer. qui non risere parenti,

nec deus hunc mensa dea nec dignata cubili est».